علف هرز گندم: روش های نوین شناسایی و مدیریت آن

مدیریت هوشمند پاکسازی علف هرز گندم می تواند عملکرد گندم را بهبود بخشد و استفاده از سموم دفع آفات را کاهش دهد.

علف‌های هرز از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد و کیفیت گندم در سیستم‌های زراعی محسوب می‌شوند. این گیاهان ناخواسته با جذب منابع حیاتی مانند آب، نور و عناصر غذایی، توان رقابتی گندم را کاهش داده و منجر به افت شاخص‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی محصول می‌شوند. رقابت بین گندم و علف‌های هرز در مراحل ابتدایی رشد گیاه زراعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در این دوره، گندم نسبت به تنش‌های محیطی و تداخل زیستی حساس‌تر است. علاوه بر کاهش عملکرد، حضور علف‌های هرز می‌تواند بر کیفیت محصول نیز تأثیر بگذارد، به‌ویژه از طریق آلوده‌سازی بذرهای برداشت‌شده و افزایش رطوبت و آلودگی‌های قارچی در انبارداری.

مدیریت مؤثر علف‌های هرز نیازمند شناخت ویژگی‌های اکوفیزیولوژیکی آن‌ها، الگوی رویشی و نحوه تعامل آن‌ها با گیاه زراعی است. استراتژی‌های کنترل شامل روش‌های زراعی، بیولوژیکی، مکانیکی و شیمیایی است که بسته به نوع سیستم زراعی و میزان آلودگی علف‌های هرز، می‌توانند به‌صورت تلفیقی مورد استفاده قرار گیرند.

یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت این گیاهان، ایجاد مقاومت نسبت به علف‌کش‌های رایج است که به دلیل استفاده مداوم و غیراصولی از ترکیبات شیمیایی رخ داده و کارایی برنامه‌های کنترل را کاهش می‌دهد. ازاین‌رو، اتخاذ راهکارهای پایدار و استفاده از مدل‌های پیش‌بینی رقابت و پراکنش علف‌های هرز، می‌تواند به بهینه‌سازی برنامه‌های مدیریتی و افزایش پایداری تولید گندم کمک کند.

تقسیم‌بندی علف‌های هرز گندم:

بررسی علف‌های هرز باریک‌برگ و پهن‌برگ و راهکارهای مدیریت آن‌ها

1. یولاف وحشی (Avena fatua)

ویژگی‌ها: برگ باریک گیاهی یک‌ساله از خانواده گندمیان بذرها دارای ریشک‌های بلند و پیچ‌خورده شباهت زیادی به جو دارد

زیان‌ها: رقابت شدید با گندم و کاهش عملکرد تولید بذر زیاد و پراکنش گسترده مقاومت به برخی علف‌کش‌ها

روش‌های کنترل: تناوب زراعی استفاده از بذر گندم سالم و عاری از بذر یولاف استفاده از علف‌کش‌های اختصاصی مانند کلودینافوپ و فلوآزیفوب

2. جو وحشی (Hordeum spontaneum)

ویژگی‌ها: برگ باریک گیاهی یک‌ساله از خانواده گندمیان شباهت زیاد به جو زراعی اما با دانه‌های ریزتر و پوشیده‌تر

زیان‌ها: رقابت با گندم برای آب و مواد مغذی انتشار سریع بذرها و افزایش جمعیت در مزارع

روش‌های کنترل: استفاده از بذر سالم و بوجاری‌شده کنترل مکانیکی (وجین) علف‌کش‌هایی مانند متری‌بوزین و ایمازتایر

3. جودره (Secale cereale var. segetale)

ویژگی‌ها: برگ باریک شباهت زیاد به چاودار زراعی رشد سریع و پراکنش وسیع

زیان‌ها: رقابت شدید با گندم دشواری در کنترل شیمیایی به دلیل شباهت به گندم

روش‌های کنترل: استفاده از بذر خالص و بدون آلودگی تناوب زراعی استفاده از علف‌کش‌های اختصاصی

4. چاودار وحشی (Secale montanum)

ویژگی‌ها: برگ باریک شباهت زیاد به چاودار زراعی رشد سریع و توان رقابت بالا

زیان‌ها: کاهش عملکرد گندم تولید بذرهای فراوان و ماندگاری در خاک

روش‌های کنترل: تناوب زراعی استفاده از علف‌کش‌های انتخابی مانند سولفونیل‌اوره‌ها

5. خونی واش (Amaranthus retroflexus)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی یک‌ساله دارای ساقه‌ای ایستاده با گل‌های سبزرنگ

زیان‌ها: رقابت با گندم و کاهش رشد آن تولید بذر زیاد و مقاوم به خشکی

روش‌های کنترل: استفاده از علف‌کش‌هایی مانند تریفلورالین وجین دستی

6. علف پشمکی (Bromus tectorum)

ویژگی‌ها: برگ باریک گیاهی یک‌ساله از خانواده گندمیان دارای بذرهای فراوان و مقاوم

زیان‌ها: رقابت شدید با گندم کاهش عملکرد محصول

روش‌های کنترل: تناوب زراعی استفاده از علف‌کش‌هایی مانند گلیفوزیت

7. پنیرک (Malva neglecta)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی چندساله دارای برگ‌های گرد و گل‌های صورتی

زیان‌ها: کاهش رشد گندم و رقابت برای مواد مغذی مقاوم به برخی علف‌کش‌ها

روش‌های کنترل: شخم و کنترل مکانیکی استفاده از علف‌کش‌هایی مانند 2,4-D 8

8.پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی چندساله با ساقه‌های رونده تولید بذر فراوان

زیان‌ها: درهم‌پیچیدن با گندم و ایجاد رقابت شدید سختی در کنترل به دلیل سیستم ریشه‌ای قوی

روش‌های کنترل: شخم عمیق استفاده از علف‌کش‌هایی مانند گلایفوزیت و دیکامبا

9. خاکشیر (Sisymbrium irio)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ یک‌ساله با گل‌های زرد کوچک

زیان‌ها: رقابت با گندم برای نور و مواد مغذی انتشار سریع بذرها

روش‌های کنترل: کنترل شیمیایی با علف‌کش‌های انتخابی تناوب زراعی

10. خاکشیر تلخ (Descurainia sophia)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی یک‌ساله با گل‌های زرد

زیان‌ها: کاهش کیفیت محصول گندم انتشار سریع در مزارع

روش‌های کنترل: وجین دستی و مکانیکی استفاده از علف‌کش‌های پهن‌برگ‌کش

11. کیسه کشیش (Capsella bursa-pastoris)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی یک‌ساله با گل‌های سفید

زیان‌ها: رقابت با گندم و کاهش عملکرد محصول انتشار گسترده بذرها

روش‌های کنترل: تناوب زراعی کنترل شیمیایی با علف‌کش‌های تماسی

12. ازمک (Carthamus oxyacantha)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی خاردار و مقاوم به خشکی

زیان‌ها: کاهش رشد گندم مشکل در برداشت محصول

روش‌های کنترل: شخم و کنترل مکانیکی استفاده از علف‌کش‌های انتخابی

13. خردل وحشی (Sinapis arvensis)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی یک‌ساله با گل‌های زرد

زیان‌ها: کاهش عملکرد گندم تولید بذر فراوان

روش‌های کنترل: استفاده از علف‌کش‌هایی مانند متری‌بوزین

14. بی تی راخ (Cirsium arvense)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی چندساله با سیستم ریشه‌ای قوی

زیان‌ها: کاهش عملکرد محصول سختی در کنترل به دلیل ریشه‌های عمیق

روش‌های کنترل: استفاده از علف‌کش‌هایی مانند گلایفوزیت

15. تلخه (Sophora alopecuroides)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی چندساله با ساقه‌های ایستاده

زیان‌ها: کاهش عملکرد گندم انتشار سریع بذرها

روش‌های کنترل: تناوب زراعی استفاده از علف‌کش‌های انتخابی

16. گلرنگ وحشی (Carthamus lanatus)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی خاردار و مقاوم به خشکی

زیان‌ها: مشکل در برداشت گندم کاهش عملکرد محصول

روش‌های کنترل: کنترل شیمیایی و مکانیکی

17. خارشتر (Alhagi maurorum)

ویژگی‌ها: پهن‌برگ گیاهی چندساله با خارهای فراوان

زیان‌ها: رقابت با گندم مشکل در عملیات زراعی

روش‌های کنترل: شخم عمیق استفاده از علف‌کش‌های سیستمیک

علف‌های هرز مهم گندم: بررسی کامل و کاربردی

علف‌های هرز در مزارع گندم یکی از عوامل اصلی کاهش عملکرد و کیفیت محصول هستند.

در این مقاله، مهم‌ترین علف‌های هرز گندم از نظر شیوع، خسارت و روش‌های کنترل بررسی می‌شوند.

مهم‌ترین علف‌های هرز گندم بر اساس شیوع و اهمیت اقتصادی

یولاف وحشی (Avena fatua)

جودره (Secale cereale var. segetale)

خونی واش (Amaranthus retroflexus)

پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)

خردل وحشی (Sinapis arvensis)

بی‌تی‌راخ (Cirsium arvense)

تلخه (Sophora alopecuroides)

این علف‌های هرز به دلیل پراکنش وسیع، رقابت شدید با گندم و مقاومت به برخی علف‌کش‌ها، مهم‌ترین تهدیدات برای کشاورزان محسوب می‌شوند.

دسته‌بندی علف‌های هرز بر اساس نوع کشت گندم (آبی و دیم)

علف‌های هرز در مزارع گندم آبی و گندم دیم به دلیل تفاوت در میزان رطوبت، مدیریت مزرعه و اقلیم منطقه، ترکیب متفاوتی دارند. برخی علف‌های هرز بیشتر در مزارع آبی رشد می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به شرایط دیم و کم‌آبی سازگار هستند. در ادامه، این علف‌های هرز به‌طور دقیق و کاربردی دسته‌بندی شده‌اند.

علف‌های هرز غالب در مزارع گندم آبی

ویژگی‌های کلی علف‌های هرز گندم آبی:

• وابسته به رطوبت بالا
• رشد سریع در خاک‌های حاصلخیز و مرطوب
• برخی از آن‌ها در مزارع آبیاری سنگین و با کود زیاد رشد می‌کنند

مهم‌ترین علف‌های هرز گندم آبی

2. علف‌های هرز غالب در مزارع گندم دیم

ویژگی‌های کلی علف‌های هرز گندم دیم:

• مقاوم به خشکی و کم‌آبی
• رشد در خاک‌های کم‌حاصل و کم‌رطوبت
• بسیاری از آن‌ها دارای ریشه‌های عمیق برای جذب آب

مهم‌ترین علف‌های هرز گندم دیم

3.علف‌های هرزی که در هر دو نوع مزارع گندم آبی و دیم یافت می‌شوند

برخی علف‌های هرز به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و سازگاری به شرایط مختلف، هم در مزارع آبی و هم در دیم دیده می‌شوند.

نتیجه‌گیری و کاربرد علمی در مدیریت علف‌های هرز

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مدیریت مؤثر علف‌های هرز مستلزم رویکردی یکپارچه است که شامل استفاده از روش‌های مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی به‌صورت تلفیقی باشد. بهره‌گیری از دانش اکولوژیکی علف‌های هرز، شناسایی دوره‌های حساس رشد آن‌ها و انتخاب روش‌های کنترل مناسب، می‌تواند به کاهش وابستگی به علف‌کش‌ها و کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک کند.

به‌علاوه، توسعه روش‌های پایدار و کم‌خطر، مانند استفاده از مالچ‌های طبیعی، تناوب زراعی مناسب و کنترل بیولوژیکی، می‌تواند به کاهش رقابت علف‌های هرز با گیاهان زراعی و افزایش بهره‌وری کشاورزی منجر شود. این یافته‌ها برای کشاورزان، پژوهشگران و سیاست‌گذاران کشاورزی حائز اهمیت است و می‌تواند در تدوین راهکارهای پایدار برای مدیریت علف‌های هرز به کار گرفته شود”